Казан елга порты – төп транспорт үзәкләренең берсе һәм Россиянең Европа өлешендәге бердәм тирән сулы системасы белән Балтыйк, Агыйдел, Каспий, Азов, Кара диңгезләре белән бәйле булган Татарстанның иң эре порты. Шуңа күрә Казан порты «Биш диңгез порты» дип тә атала әле.
Идел сәүдә юлы янында барлыкка килгән Казан элек-электән Иделдә суднолар йөрешенең иң эре үзәкләренең берсе булып тора. Билгеле булганча, XV гасырда ук Казан янындагы Иделнең Кунак утравында ел саен язгы ярминкә уздырыла. Идел буе Рус патшалыгына кушылгач, Казан пристаньнарына сәүдәгәрләрнең суднолары килә торган булган, алар укчылар сагы астында язларын Түбән Новгородтан Әстерханга кадәр һәм көзләрен Әстерханнан Иделгә таба кәрваннар белән китә торган булганнар. Зилант Успениесе монастыре янында Казансу тамагы янында урнашкан Бишбалта авылы үзенең осталары белән дан тоткан һәм җирле суднолар төзү үзәге булып торган. 1710 елда биредә Балтыйк флоты өчен биш: «Бөркет», «Кояш», «Ярым ай», «Төньяк йолдыз» һәм «Казан шәһәре» корабларыннан торган тулы эстакада төзелә, ә аннары Каспий диңгезе өчен тагын берничә кораб төзелә.
Петр I фәрманы нигезендә 1718 елда Казансуның сул як ярында Зилант монастыреның бушап калган сөрүлек җирендә Бишбалта авылы янәшәсендә адмиралтия булдырыла. Император 1722 елда Казан адмиралтиясен шәхсән үзе карап чыга.
Аннан соңгы йөз ел дәвамында Казан Идел буенда иң эре кораблар төзү үзәге булып тора. 1722-1723 елларда монда Фарсы походлары өчен хәрби флотилия судноларының зур өлеше төзелә.
XVIII гасырда ук верфь янында Адмиралтейство бистәсе (Бишбалта) барлыкка килә. Казанга килгән Россия монархлары шәһәргә Идел елгасы буйлап килә торган булалар. 1767 елның маенда шәһәр тантаналы рәвештә ишкәкле флотилияне каршы ала («Тверь», «Волга», «Ярославль», «Казан», «Углич», «Кострома», «Түбән Новгород», «Симбирск», «Ржев Владимиров», «Лема», «Севостьяновка» һәм «Вома» галералары), анда патшабикә Екатерина II белән 1122 кеше килә.
1817 елның октябрендә Казанга Чулманнан 8 һәм 36 ат көче булган, Пожевск тимер эшләү заводы хуҗасы В.А.Всеволожский тарафыннан төзелгән ике пароход килә. Бу Иделдәге беренче пароходлар була.
Чулман белән Идел елгаларында пароходлар йөри башлау Казанның транзит сәүдә үзәге буларак әһәмиятен арттыра. XIX гасыр ахырында Казан пристане Түбән Новгородтан кала, Иделдә иң зурысы булган.
Бөек Ватан сугышы вакытында Казанга Идел буйлап тату халыклар, күп кенә предприятиеләр эвакуацияләнә, Казаннан фронтка пристань аша, бигрәк тә чолгап алынган Сталинградка бик күп хәрби йөк җибәрелә. 1941 елның 19 июлендә Казан пристанына СССР Дәүләт Оборона Комитетының күчмә Кызыл Байрагы тапшырыла.
СССР елга флоты министры З.А. Шашков боерыгы нигезендә, 1948 елның апрелендә Казан пристане Казан елга портына үзгәртелә.
1948 елның июлендә Казан портчылары Юматиха районында Идел елгасында ком-гравий катнашмасын чыгара башлый. 1949 елдан Казан елга портының беренче йөзүче пар краннары Лаеш районында Чулман елгасы төбеннән ком-гравий катнашмасын чыгара башлый.
1950 елда Елга транспорты объектларын проектлаштыру дәүләт институты (Гипроречтранс) Казанның яңа елга портын проектлаштыра башлый. 1952 елның октябрендә Казанда тулысынча механикалаштырылган елга порты һәм Казан РУРФның кайбер пристаннарын үзгәртеп кору турындагы карар раслана.
1957 елның 20 декабрендә Дәүләт комиссиясе портның беренче объектларын файдалануга кабул итә. Яңа порт объектлары һәм корылмалары (складлар, порт краннары, заряд станциясе, ремонт-механика остаханәләре һ.б.) төзүчеләрдән 1964 елның 8 июненә кадәр файдалануга алына, ул чакта Дәүләт комиссиясе яңа Казан портын файдалануга кабул итү турында акт имзалый.
Бүген «Татфлот» суднолар йөртү компаниясе» АҖ Татарстан Республикасының Идел һәм Чулман елгалары акваториясендә үз эшчәнлеген алып баручы иң эре предприятиеләрнең берсе булып тора. Предприятиенең күп планлы эшчәнлеге су транспортына бәйле булган барлык юнәлешләрне үз эченә ала: пассажирлар йөртү, йөк флоты белән ташу, судноларны тарттыру; йөкләрне эшкәртү, аңа төяү-бушату эшләре, склад операцияләре, транспорт-экспедиция эшчәнлеге керә; ком-вак таш катнашмасы ятмаларын эшкәртү, файдалы казылма ятмаларын эшкәрткәндә маркшейдерлык эшләрен башкару, каты файдалы казылмалар өчен разведка, эзләтү-структур һәм терәк скважиналарын бораулау; руда булмаган төзелеш материалларын чыгару; продукция җитештерү.
«Татфлот» СК» АҖ – Россия Федерациясенең иң эре елга йөртүчеләренең берсе һәм Татарстан Республикасының пассажир һәм йөк-пассажир флотының 85% артык өлешенә ия.
Предприятиенең пассажирлар йөртү буенча эшчәнлеген шартлы рәвештә ике сегментка бүлеп була:
- пассажирлар өчен экскурсия-сәфәр кылу;
- шәһәр яны транспорт маршрутлары.
Татарстан Республикасында социаль әһәмиятле пассажирлар йөртү шәһәр халкын дачаларга, бакча участокларына һәм ял урыннарына илтү өчен саклана. Мондый маршрутлар шәһәр яны элемтәсендә пассажирлар йөртүне тәэмин итә.
«Татфлот» СК» АҖ шәһәр яны су транспортында пассажирлар йөртү Татарстан Республикасы Транспорт һәм юл хуҗалыгы министрлыгы тарафыннан расланган шәһәр яны маршрутлары буенча Идел елгасы өслеге буйлап Свияжскига, түбәнге агымда Болгарга кадәр, Чулман елгасы буйлап Чистайдан Коры Бөрсеткә кадәр, шулай ук Зеленодольск-Карамалы тау паром кичүе ярдәмендә гамәлгә ашырыла.
«Татфлот» суднолар йөртү компаниясе» АҖ материаллары буенча